Handhaving binnen het omgevingsrecht
Inbreuken op de stedenbouwwetgeving kunnen aanleiding geven tot verschillende soorten sancties. De materie wordt geregeld door het Decreet betreffende de handhaving van de omgevingsvergunning van 25 april 2014 dat op 1 maart 2018 in werking is getreden. De wijze van sanctionering is verschillend naargelang het een bouwmisdrijf (opsomming in artikel 6.2.1 VCRO) dan wel een bouwinbreuk (opsomming in artikel 6.2.2 VCRO) is.
Een bouwmisdrijf kan aanleiding geven tot strafrechtelijke sanctionering of een bestuurlijke geldboete. Een bouwinbreuk kan enkel aanleiding geven tot een bestuurlijke geldboete.
Preventie
Onder het motto ‘beter voorkomen dan genezen’ kent het omgevingsrecht vooreerst een aantal preventieve maatregelen.
De politie of de daartoe bevoegde gemeentelijke of gewestelijke inspecteurs kunnen op eigen initiatief of na signalisatie door een burger ter plaatse komen en vaststellingen doen. Dreigt er een bouwmisdrijf of bouwinbreuk te worden gepleegd, dan krijgt u een raadgeving. Werd het bouwmisdrijf of bouwinbreuk reeds begaan, dan krijgt u een aanmaning om de situatie te regulariseren. Blijft de aanmaning zonder gevolg, dan zal er bij een bouwmisdrijf een proces-verbaal worden opgesteld en bij een bouwinbreuk een verslag van vaststelling op basis waarvan tot sanctionering kan worden overgegaan.
Wanneer u meent dat bepaalde bouwkundige handelingen uw burgerlijke rechten schenden dan kan u, naast hiervan melding te maken aan de politie of de gemeentelijke of gewestelijke inspecteurs, ook verdere gerechtelijke stappen ondernemen via de burgerlijke rechtbanken. Een vergunning mag immers geen afbreuk doen aan de burgerlijke rechten van derden.
Binnen de bestuurlijke handhaving is er een bijzondere preventieve maatregel die kan toegepast worden, nl. het stakingsbevel. Het stakingsbevel kan gedefinieerd worden als een voorlopige maatregel bedoeld om schendingen door handelingen uit te voeren of voort te zetten zonder vergunning, waardoor schade aan de goede ruimtelijke orde wordt toegebracht of de ruimtelijke bestemming van een gebied in het gedrang wordt gebracht, te voorkomen. Het gaat om dringende gevallen, waarin een aanmaning niet kan volstaan en houdt in dat de werken onmiddellijk moeten worden stil gelegd. Het niet-naleven van een stakingsbevel is een bouwmisdrijf waarvoor u zowel op bestuurlijk als op rechterlijk gebied kan vervolgd worden. Het stakingsbevel kan worden aangevochten door verzet aan te tekenen bij de Voorzitter van de Rechtbank van Eerste Aanleg zoals in kort geding.
Rechterlijke handhaving
Bouwmisdrijven kunnen aanleiding geven tot strafrechtelijke vervolging of een alternatieve bestuurlijke geldboete. Het proces-verbaal waarin het bouwmisdrijf wordt vastgesteld, wordt overgemaakt aan de Procureur des Konings. De Procureur bepaalt of hij de overtreder voor de Correctionele Rechtbank zal dagvaarden of niet. Volgt er een procedure voor de Correctionele Rechtbank dan riskeert de overtreder een gevangenisstraf van 8 dagen tot 5 jaar en/of een geldboete van 26,00 € tot 400.000,00 €.
Enkel wanneer de Procureur afziet van strafrechtelijke vervolging kan het bouwmisdrijf nog op bestuurlijk niveau gesanctioneerd worden door een bestuurlijke geldboete op te leggen van maximaal 2.000.000,00 €. Men spreekt daarom van een alternatieve bestuurlijke geldboete.
Daarnaast kan de rechter bepaalde herstelmaatregelen opleggen zoals het herstellen van de plaats in de oorspronkelijke toestand, het uitvoeren van aanpassingswerken of – wanneer het misdrijf verenigbaar is met de goede ruimtelijke ordening – het betalen van een geldsom voor de meerwaarde die men door het misdrijf heeft verkregen.
Bestuurlijke handhaving
Bouwinbreuken kunnen enkel bestuurlijk gesanctioneerd worden door het departement Omgeving. De overtreder riskeert een bestuurlijke geldboete van maximaal 400.000,00 €. Men spreekt hier van een exclusieve bestuurlijke geldboete.
De bestuurlijke geldboete (zowel de alternatieve als de exclusieve) kan worden aangevochten bij het Handhavingscollege binnen de 30 dagen na de kennisgeving van de beslissing.
Daarnaast kunnen er ook op bestuurlijk niveau herstelmaatregelen worden opgelegd door de burgemeester, gemeentelijke of gewestelijke inspecteurs. Ook hier kan een herstel, aanpassing of het betalen van een meerwaarde worden opgelegd.
Overzicht
Schematisch kan de handhaving binnen het omgevingsrecht als volgt worden voorgesteld:
Bouwmisdrijf:
Bouwinbreuk:
